Η δημιουργία σύγχρονων μαρινών, η συνεισφορά τους στην ανάπτυξη του yachting στην Ελλάδα, ο βιώσιμος σχεδιασμός τους και η επόμενη μέρα της εταιρείας βρέθηκαν στο επίκεντρο της συζήτησής μας με τον Νίκο Φλώριο, Managing Partner και συνιδρυτή και τη Βασιλική Τζανετάτου, Head of Planning and Environment Department της MARNET S.A., μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες μελετών στη χώρα, εξειδικευμένης στον σχεδιασμό τουριστικών λιμένων και μαρινών.
Από την ίδρυση της εταιρείας σας το 1993, ποιες είναι οι πιο σημαντικές αλλαγές που έχετε συναντήσει ως τώρα στον κλάδο των μαρινών;
Συμπωματικά, και για εμάς ίσως συμβολικά, ο νόμος που διέπει τον κλάδο των τουριστικών λιμένων στη χώρα μας ψηφίστηκε και άρχισε να εφαρμόζεται το 1993 (Ν.2160/93), δηλαδή το έτος ίδρυσης της MARNET. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι … μεγαλώσαμε μαζί. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η εξέλιξή μας ήταν ανάλογη!
Ο Ν.2160/93, ψηφισθείς με πρωτοβουλία του τότε Υπουργού Εθνικής Οικονομίας Στέφανου Μάνου, υπήρξε πράγματι ένα πολύ σημαντικό νομοθέτημα, το οποίο έδωσε υπόσταση στην έννοια της μαρίνας στη χώρα μας.
Περιείχε πολλές τομές στην όλη διαδικασία δημιουργίας μαρινών, με έμφαση στη χωροθέτηση και αδειοδότησή τους, με σημαντικότερη ίσως τη θεσμοθέτηση της Διϋπουργικής Επιτροπής Τουριστικών Λιμένων, ένα διϋπουργικό όργανο που αποφαίνεται για τη χωροθέτηση και μια σειρά άλλα θέματα σχετικά με τις μαρίνες (χωρίς ο αιτών τη χωροθέτηση να πρέπει να απευθυνθεί σε πάμπολλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες).
Ήταν η εφαρμογή σε ανύποπτο χρόνο της μετά από πολλά χρόνια εισαχθείσας ιδέας του one-stop-shop!
Χάρις λοιπόν στο Ν.2160/93 η χώρα απέκτησε μαρίνες και σίγουρα αυτή είναι η πιο σημαντική αλλαγή.
Βέβαια δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι παρά τις αμέτρητες τροποποιήσεις του εν λόγω νόμου, δεν έχει επιτευχθεί ο αναγκαίος για τη δυναμική ανάπτυξη του κλάδου των μαρινών εκσυγχρονισμός του νομικού πλαισίου, ενώ και ο χρόνος αδειοδότησης καταλήγει να είναι εξαιρετικά μεγάλης διάρκειας με αποτέλεσμα να αποτρέπει ορισμένες φορές τους επενδυτές.
Μια άλλη σημαντική αλλαγή που έχει συντελεστεί στον κλάδο είναι η εμπλοκή ιδιωτικών φορέων στην ανάπτυξη και διαχείριση των μαρινών και η εμπέδωση του γεγονότος ότι η εν λόγω δραστηριότητα αποτελεί αντικείμενο κυρίως του ιδιωτικού τομέα.
Αν και η κυριότητα των τουριστικών λιμένων παραμένει στο δημόσιο, η παραχώρηση από αυτό της διαχείρισης και εκμετάλλευσής τους σε ιδιώτες, έχει συνεισφέρει στη δημιουργία σύγχρονων υψηλού επιπέδου μαρινών, ικανών να ανταποκριθούν στην εκρηκτική ανάπτυξη του yachting στις θάλασσές μας και στις αυξημένες απαιτήσεις που αυτό συνεπάγεται.
Ως ένα από τα πιο μεγαλεπήβολα σχέδια της χώρας, η μαρίνα του Αστέρα σας επεφύλασσε ιδιαίτερες προκλήσεις και πώς τις αντιμετωπίσατε;
Πράγματι, αναλαμβάνοντας πριν από μερικά χρόνια το έργο της πλήρους καθαίρεσης και ανακατασκευής της Μαρίνας Βουλιαγμένης, βρεθήκαμε απέναντι σε αρκετές ιδιαιτερότητες και προκλήσεις. Κατ’ αρχήν, μόνο και μόνο το γεγονός ότι επρόκειτο για την ιστορική παλαιότερη μαρίνα της χώρας, μια εμβληματική λιμενική υποδομή απευθυνόμενη σε πολυτελή σκάφη στο κορυφαίο ίσως σημείο της Αθηναϊκής Ριβιέρας, μετέτρεπε αυτομάτως την αναγέννησή της σε ένα δύσκολο στοίχημα.
Παράλληλα, η επιχειρηματική στόχευση σχετικά με τα χαρακτηριστικά και το μέγεθος των ελλιμενιζόμενων superyacht και megayacht σε συνδυασμό με την αναβάθμιση του ξενοδοχειακού συγκροτήματος και ταυτόχρονα η ανάγκη προστασίας και μη επιβάρυνσης του Όρμου Βουλιαγμένης, καθιστούσαν ακόμη πιο σύνθετο το εγχείρημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την προστασία του όρμου εξαρχής ετέθη ο περιορισμός της ανάπτυξης της νέας μαρίνας εντός των υφιστάμενων ορίων της θαλάσσιας ζώνης της παλαιάς μαρίνας χωρίς καμία απολύτως μεταβολή τους. Και βέβαια όλοι αυτοί οι περιορισμοί έπρεπε να συνδυασθούν με τις υποδομές μιας σύγχρονης μαρίνας ενταγμένες σε ένα περιβάλλον υψηλής αισθητικής αντάξιο του εκπληκτικού φυσικού τοπίου της χερσονήσου.
Το πλαίσιο αυτό επέβαλε για τον σχεδιασμό της μαρίνας έναν τρόπο σκέψης πέρα από τα συνήθη standard και εκ των πραγμάτων οδήγησε τόσο σε πρωτότυπες όσο και σε ένα βαθμό «συμβιβαστικές» σχεδιαστικές επιλογές, πάντοτε βέβαια με σεβασμό στις βασικές αρχές του ασφαλούς ελλιμενισμού και της λειτουργικότητας της θαλάσσιας και της χερσαίας ζώνης.
Είναι πράγματι σπάνιο σε παγκόσμια κλίμακα να βρει κανείς μια νέα λιμενική υποδομή με παρόμοια χαρακτηριστικά τόσο στη θαλάσσια όσο και στη χερσαία ζώνη, ήτοι τόσο μικρό αριθμό θαλαμηγών τόσο μεγάλου μεγέθους, με όλο το φάσμα των παροχών, σε συνδυασμό με υπερπολυτελείς κτιριακές υποδομές εστίασης και αγορών.
Εκτός όμως από το σχεδιασμό, πολλές ήταν οι προκλήσεις τόσο στη φάση αδειοδότησης, όσο και στη φάση υλοποίησης του έργου. Ως μελετητές προκειμένου για την χωροθέτηση και περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου εκπονήσαμε το σύνολο των μελετών και υποστηρίξαμε την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος και Κοινής Υπουργικής Απόφασης, τεκμηριώνοντας την ανάγκη αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού της μαρίνας και κατ’ επέκταση τροποποιώντας το ισχύον χωροταξικό πλαίσιο.
Ως τεχνικοί σύμβουλοι κατά την κατασκευή του έργου έπρεπε να διασφαλίσουμε την ποιοτική παραγωγή του, εντός ενός ιδιαίτερα πιεστικού χρονοδιαγράμματος, υπό αυστηρούς όρους προστασίας του εξαιρετικού φυσικού περιβάλλοντος και του ιδιαίτερα απαιτητικού κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος. Εντέλει, το σημαντικό είναι ότι με την ολοκλήρωση της διαδρομής αυτής αισθανόμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς και αναμένουμε να χαρούμε τα επίσημα εγκαίνια της μαρίνας στις 29 Μαΐου.
Η Αθηναϊκή Ριβιέρα προβλέπεται να παίξει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη του yachting τα επόμενα χρόνια. Τι θα προτείνατε ως ειδήμων στον τομέα των μαρινών, έτσι ώστε να υπάρξει απρόσκοπτη ανοδική πορεία;
Έχουμε την τύχη να έχουμε αναλάβει την αναβάθμιση και των τεσσάρων βασικών μαρινών της Αθηναϊκής Ριβιέρας:
- της Μαρίνας Φλοίσβου, η επέκταση και αναβάθμιση της οποίας άρχισε την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων και ολοκληρώθηκε τα επόμενα χρόνια και σε συνδυασμό με την άρτια διαχείρισή της έχει ως αποτέλεσμα σήμερα μια υποδειγματική μαρίνα, κορυφαία σε ευρωπαϊκό επίπεδο,
- της Μαρίνας Αλίμου, όπου μετά την πρόσφατη παραχώρησή της σε ιδιωτική διαχείριση αναμένεται σύντομα να ολοκληρωθούν οι αδειοδοτικές διαδικασίες και να αρχίσει η υλοποίηση των έργων αναβάθμισης της θαλάσσιας και κυρίως της χερσαίας ζώνης της,
- της Μαρίνας Αγίου Κοσμά, ήτοι του πρώην Ολυμπιακού Κέντρου Ιστιοπλοΐας, η οποία έχει πλέον ενταχθεί στο ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ και ήδη ολοκληρώνουμε τις μελέτες και αδειοδοτήσεις για τη μετατροπή της σε μια σύγχρονη μαρίνα πολυτελών σκαφών και
- της ASTIR Μαρίνας Βουλιαγμένης που προαναφέραμε.
Είναι προφανές ότι η σύντομη ολοκλήρωση της αναβάθμισης και των μαρινών Αλίμου και Αγίου Κοσμά, έτσι ώστε να πλαισιώσουν επάξια τις μαρίνες Φλοίσβου και Βουλιαγμένης, πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο για την επίτευξη του στόχου της πλήρους αξιοποίησης του τεράστιου δυναμικού της Αθηναϊκής Ριβιέρας.
Οι 4 αυτές μαρίνες δεν θα προσφέρουν μόνο άρτιες συνθήκες ελλιμενισμού ειδικά για πολυτελή σκάφη, αλλά θα αποτελέσουν υψηλού επιπέδου παραλιακές ζώνες, συνεισφέροντας μοναδικά στις δυνατότητες αναψυχής αλλά και στο πρεστίζ της Αθηναϊκής Ριβιέρας.
Και βέβαια δεν θα πρέπει να αρκεστούμε σε αυτά, καθότι η ανάπτυξη του yachting στη χώρα είναι ραγδαία και η ζήτηση για θέσεις ελλιμενισμού, ειδικά σε περιοχές όπως η Αττική, είναι εξαιρετικά πιεστική. Άλλωστε, όλες οι παραπάνω περιπτώσεις αποτελούν εντέλει αναβαθμίσεις υφιστάμενων υποδομών. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και άλλες παρόμοιες υποδομές που χρήζουν ριζικής αναβάθμισης -οι μαρίνες της Γλυφάδας αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα-, θα πρέπει πλέον να προχωρήσουμε άμεσα στη δημιουργία και εντελώς νέων τουριστικών λιμένων, έτσι ώστε να διασφαλίσουμε την απρόσκοπτη ανοδική πορεία.
Η επέκταση προς τα νότια της Αττικής των οικιστικών περιοχών, μέσω του The Ellinikon ή άλλων υπό σχεδιασμό αναπτύξεων διαμορφώνει τις συνθήκες για νέες υποδομές φιλοξενίας σκαφών αναψυχής σε κατάλληλα επιλεγμένες θέσεις σε αρμονία με τις λοιπές χρήσεις του παράκτιου μετώπου. Αλλά – γιατί όχι – και σε άλλες περιοχές της Αττικής (όπως η Δυτική Αττική) είναι δυνατό να υπάρξουν επιτυχείς αναπτύξεις τουριστικών λιμένων, που όχι μόνο θα εκτονώσουν την προαναφερθείσα μεγάλη ζήτηση για θέσεις ελλιμενισμού, αλλά ταυτόχρονα θα αποτελέσουν το έναυσμα για τη ζητούμενη αναβάθμιση τού προς τη θάλασσα μετώπου των περιοχών αυτών.
Υπάρχουν κατά την άποψή σας διαφορές όσον αφορά τον σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική νέων μαρινών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό;
Οι κύριες «δυνάμεις» που επηρεάζουν πλέον το σχεδιασμό των μαρινών σε διεθνές επίπεδο είναι αφ’ ενός οι θεαματικές και εν πολλοίς απρόβλεπτες εξελίξεις στην αγορά των σκαφών αναψυχής και αφ’ ετέρου η μεγάλη ανάπτυξη του yachting και η συνεπακόλουθη ένταξη του τουριστικού λιμένα υπό διάφορες μορφές σε πολλά αναπτυξιακά έργα.
Ο πρώτος παράγων είναι ως επί πλείστον κοινός για όλες τις μαρίνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό και είναι «τεχνικού χαρακτήρα», καθώς σχετίζεται με την ιδιαίτερα μεγάλη ανάπτυξη συγκεκριμένων κατηγοριών σκαφών και την ανάγκη προσαρμογής υφιστάμενων και νέων μαρινών στα νέα αυτά δεδομένα. Για παράδειγμα, η αναλογικά πολύ μεγαλύτερη αύξηση του στόλου των σκαφών στις κατηγορίες μεγέθους 20-30m, αλλά και η συνεχής αύξηση του μεγέθους των megayacht, όπως και η επίσης θεαματική αύξηση του στόλου των catamarans επηρεάζουν πλέον σε μεγάλο βαθμό το σχεδιασμό των μαρινών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με μια μικρή ίσως διαφοροποίηση της χώρας μας, η οποία θα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ανωτέρω προσαρμογή λόγω της μεγάλης επισκεψιμότητας superyachts και συνεχώς αυξανόμενου αριθμού catamarans προς ενοικίαση.
Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο ως προς τον δεύτερο παράγοντα καθώς στην Ελλάδα επικρατούν ορισμένοι τύποι μαρινών, ενώ άλλοι τύποι εμφανίζονται πολύ σπάνια. Συγκεκριμένα στη Χώρα μας σχεδιάζονται μαρίνες είτε ως stand-alone επιχειρήσεις, είτε ως μικρής κλίμακας συμπληρωματικές υποδομές σε χερσαίες τουριστικές ή/και οικιστικές αναπτύξεις. Αντίθετα δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το μοντέλο της residential marina, μιας οικιστικής δηλαδή ανάπτυξης με ιδιαίτερο πολλές φορές αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, η οποία πλαισιώνει και εντάσσεται ουσιαστικά σε μια μεγάλου μεγέθους μαρίνα όπως π.χ. μαρίνες στη νότια Γαλλία, ή πιο πρόσφατα μαρίνες στην Κύπρο (Λεμεσός, Αγία Νάπα κ.λπ.).
Πώς προβλέπετε την εξέλιξη της εφαρμογής βιώσιμων σχεδιασμών στον δικό σας τομέα σε 10χρόνια από σήμερα;
Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν αποτελεί πλέον μόνο γενική κατεύθυνση και ευχή, αλλά επιταγή. Ως μελετητές εισάγουμε ήδη πρακτικές βιώσιμης ανάπτυξης σε υφιστάμενες και νέες μαρίνες, τόσο μέσω του σχεδιασμού του τουριστικού λιμένα όσο και μέσω της περιβαλλοντικής διαχείρισής του.
Επιχειρώντας μία πρόβλεψη για την εξέλιξη της εφαρμογής βιώσιμων σχεδιασμών σε 10 χρόνια από σήμερα στον τομέα των τουριστικών λιμένων και των λιμενικών έργων γενικότερα, θα αναμέναμε ότι στις παρεχόμενες υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από τη σύλληψη μέχρι την υλοποίηση των έργων αυτών, να εισαχθούν σταδιακά καινοτομίες ως προς τη σχεδιαστική σύλληψη του master plan, τα χαρακτηριστικά και την τεχνολογία κατασκευής των λιμενικών έργων (όπου επιπροσθέτως είναι όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή), την ηλεκτρομηχανολογική υποδομή και τους αυτοματισμούς.
Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την εξυπηρέτηση και ελλιμενισμό ηλεκτρικών σκαφών, την εφαρμογή ΑΙ, τη χρήση αποκλειστικά eco-frienldy υλικών για την κατασκευή αλλά και τη λειτουργία των μαρινών, την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων, την κάλυψη των ιδιαίτερα αυξημένων αναγκών σε ενέργεια αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Άλλωστε, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι και η χώρα μας έχει υιοθετήσει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και δεσμευτεί για την επίτευξη των κλιματικών στόχων που έχουν τεθεί για το 2030 και το 2050.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια της εταιρείας;
Η περίοδος που διανύουμε είναι ιδιαίτερα θετική για την εταιρεία μας, τόσο στον τομέα των μαρινών, όσο και γενικότερα στον τομέα των λοιπών λιμενικών έργων που αποτελούν και το κυριότερο αντικείμενό μας. Μετά από τις δύσκολες εποχές της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας, διανύουμε μια περίοδο σταθερής ανόδου που μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε το μέλλον με σχετική ασφάλεια. Έτσι, επενδύουμε τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό δίνοντας την ευκαιρία σε νέους συναδέλφους μηχανικούς να ενταχθούν στο δυναμικό της MARNET και μαζί να δημιουργήσουμε νέα έργα, όσο και σε υποδομές και τεχνικά μέσα που βελτιώνουν τις δυνατότητές μας.
Ειδικά στον τομέα των τουριστικών λιμένων, προσβλέπουμε και ευελπιστούμε η χώρα μας να εκμεταλλευθεί μια μοναδική συγκυρία που καταγράφεται τα τελευταία 2-3 χρόνια: αυτή του συνδυασμού της τεράστιας ζήτησης για θέσεις ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής με το μεγάλο και έμπρακτο διεθνές ενδιαφέρον για επενδύσεις στον τομέα των μαρινών. Η Ελλάδα έχει πλέον αναγνωρισθεί ως ένας από τους κορυφαίους παγκοσμίως προορισμούς yachting, με βάση τα κριτήρια που κατά τη διεθνή βιβλιογραφία πρέπει να πληροί ο ιδανικός τέτοιος προορισμός. Θα ήταν κρίμα να χάσουμε την ευκαιρία ανάπτυξης ενός τομέα με σημαντικότατα οικονομικά οφέλη και σπουδαία συνεισφορά στο γενικότερο τουριστικό προφίλ της Χώρας.
Για την εταιρεία μας, εκτός από την περαιτέρω ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μας στην Ελλάδα υπό τις προαναφερθείσες ευνοϊκές συνθήκες, άμεσο στόχο αποτελεί επίσης η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στον τομέα των μαρινών στο εξωτερικό, με στόχο την αξιοποίηση της εμπειρίας μας. Ήδη, δραστηριοποιούμαστε σε αρκετές χώρες (Κύπρο, Αλβανία, Αλγερία, Σ. Αραβία κλπ.) και προσδοκούμε την περαιτέρω επέκτασή μας.
