Γεώργιος Βερνίκος,
*Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού, Μέλος της Ευρωπαϊκής ΟΚΕ (ΕΟΚΕ) και Πρόεδρος της VERNICOS YACHTS
Οι πρόσφατες εξελίξεις στη διεθνή πολιτική σκηνή, με την ανάληψη της Προεδρίας των Ηνωμένων Πολιτειών από τον Ντόναλντ Τραμπ και τη γενικότερη άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, έχουν φέρει σε δοκιμασία κάθε πολίτη που πιστεύει στον ορθολογισμό, την επιστήμη, την ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στις θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας.
Οι νέες εξελίξεις αμφισβητούν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, προβάλουν ως μοναδικό κριτήριο την ισχύ με ωμό τρόπο και γεννούν ανησυχία και ερωτήματα για τη μελλοντική πορεία του κόσμου.
Διαβάστε ακόμη: Τα 4 σημεία αιχμής για τον θαλάσσιο τουρισμό
Πρόκειται απλά για μια παροδική κατάσταση ή μια αναπόφευκτη ιστορική οπισθοχώρηση σύμφωνα με τη λογική ότι «η ιστορία προχωράει δύο βήματα μπροστά και ένα πίσω»; Ή μήπως βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι βαθύτερο, μια συστημική μεταβολή που δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει πλήρως; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι εύκολη. Ωστόσο, δύο στάσεις φαίνεται να κυριαρχούν: η αντίσταση και η αναμονή.
Οι νέες εξελίξεις αμφισβητούν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, προβάλουν ως μοναδικό κριτήριο την ισχύ με ωμό τρόπο και γεννούν ανησυχία και ερωτήματα για τη μελλοντική πορεία του κόσμου.
Η αντίσταση προκύπτει από την ανάγκη η δημοκρατία να είναι η βασική μας αξιακή επιλογή και ως απάντηση στην υποχώρηση των φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών. Η αντίσταση απαιτεί συνειδητή επιλογή, σθένος, στρατηγική, ενότητα και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Η οργανωμένη πολιτική συμμετοχή, η ενίσχυση των θεσμών και η συσπείρωση των κοινωνικών δυνάμεων που τάσσονται υπέρ της δημοκρατίας είναι βασικά στοιχεία μιας αποτελεσματικής αντίδρασης. Από την άλλη πλευρά, η αναμονή μπορεί να θεωρηθεί ως μια τακτική προσέγγιση, προσδοκώντας ακόμα και πιθανά θετικά αποτελέσματα και την αλλαγή των πολιτικών και κοινωνικών ισορροπιών. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η παθητικότητα να οδηγήσει στην εδραίωση του ανορθολογισμού και του αυταρχισμού, καθιστώντας την ανατροπή δυσκολότερη.
Η σημερινή κατάσταση θυμίζει έντονα το θεατρικό έργο του Σάμουελ Μπέκετ “Περιμένοντας τον Γκοντό” (1948). Σε αυτό, ο Γκοντό είναι ένα ιδεατό, απροσδιόριστο πρόσωπο, στο οποίο οι χαρακτήρες του έργου εναποθέτουν τις ελπίδες τους για σωτηρία, χωρίς όμως να έρχεται ποτέ. Κατ’ αναλογία, παρατηρούμε σήμερα μια αυξανόμενη προσδοκία -που κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος- ότι δημιουργούνται προϋποθέσεις που θα δώσουν λύσεις στα μεγάλα υπαρκτά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος: Από τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα, τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, τις ανθρώπινες ροές, το συνεχώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος, τα εμπορικά ελλείμματα, τις κοινωνικές ανισότητες, την κλιματική αλλαγή, μέχρι και τη συνεχή αναζήτηση απαντήσεων σε υπαρξιακά ζητήματα.
Η κοινωνική και πολιτική πόλωση που παρατηρείται σήμερα, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη, εντείνεται από την αλληλεπίδραση των νέων τεχνολογιών και των κοινωνικών δικτύων, που διευκολύνουν τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και την ενίσχυση ακραίων ιδεολογιών. Η αμφισβήτηση της επιστήμης, η αποδόμηση της αλήθειας και η υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών είναι επικίνδυνα φαινόμενα που επιτείνουν την αίσθηση αβεβαιότητας και απογοήτευσης.
Την ίδια στιγμή, η παγκοσμιοποίηση και οι οικονομικές ανισότητες εντείνουν την κοινωνική δυσαρέσκεια, προσφέροντας γόνιμο έδαφος σε λαϊκιστές ηγέτες που εκμεταλλεύονται το φόβο και την ανασφάλεια των πολιτών. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες και πολυεπίπεδες: η οικονομική ανταγωνιστικότητα και σταθερότητα, τα θέματα άμυνας και ενέργειας, η περιβαλλοντική κρίση και η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής απαιτούν άμεσες και συντονισμένες απαντήσεις.
Ωστόσο, όπως και στο έργο του Μπέκετ, έτσι και στην πραγματικότητα, η αυτοτροφοδότηση της ελπίδας, της πίστης και της προσμονής από μία ανίερη συμμαχία αναθεωρητισμού, λαϊκιστών και βαθύπλουτων, όταν μάλιστα στην Ευρώπη έχουμε τις εμπειρίες του περασμένου αιώνα, δεν αρκούν.
Μάλλον η προσδοκώμενη ελπίδα θα καταλήξει στη συνειδητοποίηση της ματαιότητάς της και της έντασης των προβλημάτων. Σε κάθε περίπτωση -πέρα από την αναγκαία αφύπνιση της Ευρώπης- χρειαζόμαστε δράση, βαθύτερη κατανόηση των αλλαγών που συντελούνται, ενεργό συμμετοχή των πολιτών και αντίσταση. Μόνο έτσι μπορούμε να ελπίζουμε ότι το εκκρεμές της ιστορίας -που κινείται ανάμεσα στην αυτοκαταστροφή και την αναζήτηση της αλήθειας- θα κινηθεί ξανά προς την κατεύθυνση της προόδου.
