Πλησιάζοντας πλέον στην καρδιά του χειμώνα, το Διεθνές Σχολείο της Θάλασσας (International School of the Sea) του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» συνεχίζει δυναμικά, παρά τις συχνά αντίξοες καιρικές συνθήκες, τις δράσεις εκπαίδευσης στην εφαρμοσμένη έρευνα πεδίου για την προστασία των θαλασσών.
Περισσότεροι από 20.000 νέοι άνθρωποι από 46 χώρες, μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί φοιτητές και νέοι επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, έχουν εκπαιδευτεί τα τελευταία 22 χρόνια στο πλαίσιο ερευνητικών δράσεων πεδίου. Παραμένουν στο Αιγαίο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, συνήθως με πολύμηνη ή πολυετή παρουσία, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της κάθε εκπαιδευτικής δράσης. Το Διεθνές Σχολείο της Θάλασσας δραστηριοποιείται στις χερσαίες βάσεις και στα εργαστήρια του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος στη Σάμο και στους Λειψούς και εν πλω στα 4 ερευνητικά σκάφη, ενώ μέσα στο 2023 θα επεκταθεί και σε άλλα νησιά του Αιγαίου.
Αποτελεί την πιο σημαντική αλλά και πιο δύσκολη δράση του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, που φέρνει το Αιγαίο στο διεθνή χάρτη της εφαρμοσμένης εκπαίδευσης στη θαλάσσια έρευνα και προστασία. Είναι μία δράση που έχει επιτευχθεί χωρίς να έχουν ποτέ χρησιμοποιηθεί δημόσιοι πόροι (εθνικοί ή ευρωπαϊκοί). Υλοποιείται σε συνεργασία με κορυφαία πανεπιστήμια από Ευρώπη, ΗΠΑ και Καναδά τα οποία έχουν συνάψει για το σκοπό αυτό πρωτόκολλα συνεργασίας. Προσφέρει την ευκαιρία στη νέα γενιά επιστημόνων να αποκτήσουν πρακτική εμπειρία μάθησης, μέσα από field courses, προγράμματα study abroad, καθώς και ερευνητικές δράσεις στο πλαίσιο προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών (MSc και PhD). Επιλεγμένα διδακτορικά μάλιστα, που επικεντρώνονται σε σημαντικές δράσεις θαλάσσιας έρευνας, στηρίζονται εν μέρη και από υποτροφίες που προσφέρει το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος, σε συνεργασία με διακεκριμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Η έρευνα που γίνεται στο πλαίσιο του Διεθνούς Σχολείου της Θάλασσας έχει μεταξύ πολλών άλλων γίνει αντικείμενο πολυάριθμων επιστημονικών δημοσιεύσεων σε συνεργασία με διακεκριμένους επιστήμονες ανά τον κόσμο. Συνδυάζοντας τη διεπιστημονικότητα με τη μόνιμη παρουσία στο πεδίο, είναι εφικτή η συνεχής καταγραφή των θαλάσσιων ειδών στο ανοιχτό πέλαγος αλλά τα παράκτια νερά. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι δράσεις του Διεθνούς Σχολείου της Θάλασσας όσο και του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος δεν διακόπηκαν ούτε μία ημέρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας (λαμβάνοντας βέβαια και τότε όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και τις σχετικές άδειες).
Ενδεικτικά, η εκπαίδευση επικεντρώνεται σε τομείς όπως η ωκεανογραφική έρευνα και η χαρτογράφηση προστατευόμενων οικοσυστημάτων με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας (sonar, συστήματα ROV, biomass scanner, κ.α.), οι πολυεπίπεδες υποβρύχιες καταγραφές της βιοποικιλότητας και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η απορρόφηση του λεγόμενου γαλάζιου άνθρακα, η καταγραφή των πληθυσμών θαλάσσιων θηλαστικών με τη χρήση σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων και λογισμικών, καθώς και η εργαστηριακή έρευνα στη μικροπλαστική ρύπανση.
Καθώς διανύουμε τον 22ο χειμώνα με συνεχή παρουσία στο πεδίο των ελληνικών θαλασσών, το Διεθνές Σχολείο της Θάλασσας απαρτίζεται σήμερα από μία πολυμελή ομάδα φοιτητών και νέων επιστημόνων που προέρχονται από πολλές χώρες της Ευρώπης, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Νότιο Αμερική και την Αφρική.
Σκοπός μας για το 2023 είναι η διεύρυνση του Διεθνούς Σχολείου της Θάλασσας, με βάση και τις νέες συνεργασίες που έχουμε συνάψει πρόσφατα με πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του Καναδά. Αυξάνοντας τις υποδομές μας και δημιουργώντας εγκαταστάσεις και σε άλλα νησιά του Αιγαίου, σε στενή συνεργασία πάντα με τις τοπικές κοινωνίες και αρχές, προσπαθούμε να ανταποκριθούμε στο ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον της διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας για τα οικοσυστήματα των ελληνικών θαλασσών.
Παράλληλα με την εξειδικευμένη εκπαίδευση σε σύγχρονες τεχνολογίες και πρακτικές έρευνας, σε κάθε τόπο, τόσο οι επιστήμονες όσο και οι εκπαιδευόμενοι, αξιοποιούμε, καταγράφουμε και προωθούμε τη λεγόμενη Τοπική Οικολογική Γνώση, τη γνώση δηλαδή για το περιβάλλον που μας μεταφέρουν οι τοπικές κοινωνίες νησιών, τα οποία έως και πριν λίγες δεκαετίες αποτελούσαν πρότυπα αυτονομίας πόρων και πραγματικής αειφορίας.
Παράλληλα, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των εκπαιδευτικών δράσεων γίνεται κυρίως εκτός της τουριστικής περιόδου, η πολύμηνη παρουσία των φοιτητών αποτελεί μια έμμεση αλλά σημαντική οικονομική στήριξη στις κοινωνίες των νησιών όπου δραστηριοποιείται το Διεθνές Σχολείο της Θάλασσας.
Σε μία εποχή που πλέον όλοι κατανοούμε ότι τα προβλήματα που έχουμε προκαλέσει στη φύση – σε στεριά και θάλασσα – διογκώνονται με ραγδαίους ρυθμούς και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας καθημερινά, αντίστοιχα ραγδαία πρέπει να είναι και η προετοιμασία μας για να τα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. Συνεπώς είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προετοιμάσουμε κατάλληλα, αλλά και να εμπνεύσουμε, τη νέα γενιά επιστημόνων που θα κληθούν να διαχειριστούν τα αυξανόμενα προβλήματα που απειλούν τη ζωή στις θάλασσές μας. Θεωρούμε ότι Το Διεθνές Σχολείο της Θάλασσας αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος για την προστασία των θαλασσών μας.
